अनेकार्थध्वनिमञ्जरी words to examine

[drdhaval2785]

ABNORMAL HEADWORDS
#अभयान्विता
गौरी शिवप्रिया प्रोक्ता गौरी गोरोचना मता ।
गौरी स्यादप्रसूता स्त्री गौरी शुद्धाभयान्विता ॥ ६ ॥
#इष्टिकानिचय
#मुक्तागण
इष्टिकानिचयो हारो हारो मुक्तागणः स्मृतः ।
हारो मानविशेषः स्याद्धारश्च क्षेत्रमुच्यते ॥ १३ ॥
#पूज्यतम
आत्मा भावो मनो भावो भावः सप्तपदेऽपि च ।
भावः पूज्यतमो लोके पदार्थो भाव उच्यते ॥ १४ ॥
;p{0002}
#करिकम्बल
#प्रातःस्नायिन्-द्विज
कुथा कन्था समाख्याता कुथः स्यात् करिकम्बलः ।
कुथः कुशः कुथः कीटः प्रातःस्नायी द्विजः कुथः ॥ १५ ॥
#तिलच्छाग
कुशे काशे तिलच्छागे कम्बले सलिलेऽम्बरे ।
दौहित्रे खड्गपात्रेऽग्नौ कुतुपाख्यः प्रकीर्तितः ॥ १६ ॥
#संज्ञाविशेष
श्रियां यशसि सौभाग्ये योनौ कान्तौ महिम्नि च ।
सूर्ये संज्ञाविशेषेऽपि मृगाङ्गेऽपि भगः स्मृतः ॥ १९ ॥
#तूर्यास्य
#कुञ्जराग्रकर
#निमित्तविशेष
तूर्यास्ये श्रीफले पद्ये कुञ्जराग्रकरे दिवि ।
द्वीपे तीर्थे निमित्ते च विशिष्टे पुष्करध्वनिः ॥ २१ ॥
#पक्षिविशेष
जीवे राज्ञि रवौ धर्मे तपस्विनि तुरङ्गमे ।
शिते पक्षिविशेषे च हंसशब्दो हरावपि ॥ २३ ॥
#पुष्पादिनिर्यास
रसो जलं रसो हर्षो रसः शृङ्गारपूर्वकः ।
रसः पुष्पादिनिर्यासः पारदोऽपि रसो विषम् ॥ २४ ॥
#तिलपिष्ट
तिलपिष्टे मले मांसे जम्बाले कोमलेऽश्मनि ।
शिवे क्लीबे बले प्राज्ञः पलालं परिचक्षते ॥ २६ ॥
#धरादि
#श्वेतादि
#नान्दिमुखा-गाथा
अक्षराणि स्मृता वर्णा वर्णाः श्वेतादयो गुणाः ।
वर्णा नान्दिमुखा गाथा वर्णा ज्ञेया द्विजादयः ॥ २९ ॥
;p{0003}
#शुक्लवर्ण
#ककुभद्रुम
शुक्लो वर्णोऽर्जुनो नाम पाण्डवोऽप्यर्जुनो मतः ।
अर्जुनस्तृणजातिस्यादर्जुनं ककुभो द्रुमः ॥ ३० ॥
#मध्यमाभोगिन्
#चर्मजराकृति
#पूजोपहार
#अमरदण्ड
#जराश्लथचर्मन्
#करपूजा
बलिः स्त्री मध्यभागोमी बलिश्चर्मजराकृतिः ।
बलिः पूजोपहारः स्याद् बलिर्दानवपुङ्गवः ॥ ३१ ॥
बलिश्चामरदण्डे च जरया श्लथचर्मणि ।
ग्रीवायामुदरे दैत्ये करपूजोपहारयोः ॥ ३२ ॥
#व्रण_आवरण
#भूर्जाहिताक्षर
#वीरदीक्षापट
व्रणस्यावरणं पट्टः पट्टो भूर्जाहिताक्षरः ।
वीरदीक्षापटः पट्टः पट्टः स्यादधिवासनम् ॥ ३३ ॥
#वृषभासुर
अरिष्टं ग्रहमित्युक्तमरिष्टो बृषभासुरः ।
काकनिम्बावरिष्टौ चारिष्टं क्षेममिहेरितम् ॥ ३५ ॥
#सङ्गात
#रोमज-पट
#गो_सास्ना
इन्द्रियं कम्बलं प्रोक्तं कम्बलं रोमजः पटः ।
कम्बलन्तु गवां सास्ना कम्बलं कमलं विदुः ॥ ३७ ॥
#देशविशेष
#कुन्तहस्त
कुन्तलो देशपर्यायः कुन्तलः केशवाचकः ।
कुन्तलः सूत्रधारश्च कुन्तहस्तश्च कुन्तलः ॥ ३८ ॥
#लिङ्ग्राग्रिम-भाग
#भगध्वज
#कूपमुख
#पद्मरागादि
मणिर्लिङ्गाग्रिमो भागो मणिः प्रोक्तो भगध्वजः ।
मणिः कूपमुखे ज्ञेयः पद्मरागादिको मणिः ॥ ३९ ॥
#सिद्धौषधिक्रिया
#पावनसाधन
तन्त्रं शास्त्रं कुलं तन्त्रं तन्त्रं सिद्धौषधिक्रिया ।
तन्त्रं सुखं बलं तन्त्रं तन्त्रं पावनसाधनम् ॥ ४० ॥
#परिवर्तगुण
#वातादि-प्रकृति
#क्रियाभाव
#शैलोपलोद्भव
वातादिप्रकृतिर्धातुर्धातुर्देहे रसादिकः ।
क्रियाभावः स्मृतो धातुर्धातुः शैलोपलोद्भवः ॥ ४२ ॥
#प्रासादभाग्द्रव्य
सुधा प्रासादभाग्द्रव्यं सुधा विद्युत्सुधामृतम् ।
सुधैव भोजनं ज्ञेयं सुधा धात्री सुधा स्नुही ॥ ४३ ॥
#तरु_मूल
काण्डो बाणस्तुला काण्डः सङ्घातः काण्ड उच्यते ।
काण्डः कालो बलं काण्डं काण्डं मूलं तरोरपि ॥ ४४ ॥
;p{0004}
#रत्नानुराग
मणिः सूर्यो मणिश्चन्द्रो मणिर्हेमाचलो गिरिः ।
मणी रत्नानुरागश्च मणी राजा मणिर्द्विजः ॥ ४५ ॥
#सिन्धुजलोद्गति
#द्रोण्यन्तर-ध्वनि
वेला कालविशेषः स्याद् वेला सिन्धुजलोद्गतिः ।
वेलास्यादङ्गुलिच्छेदे वेला द्रोण्यन्तरे ध्वनिः ॥ ४६ ॥
#स्त्री_गर्भाशय
भ्रूणो भीरुर्द्विजो भ्रूणो भ्रूणो गर्भाशयः स्त्रियः ।
भ्रूणोऽण्डजः शिशुर्भ्रूणो विकलो भ्रूण उच्यते ॥ ४८ ॥
#दैत्यविशेष
अहिर्दैत्यविशेषः स्यात् सूर्योऽहिरहिरध्वजः ।
भुजङ्गोऽहिः समाख्यातः सिंहिकासूनुरप्यहिः ॥ ४९ ॥
#कुटिल-करिन्
#प्रमादवत्-नर
व्यालोऽहिः श्वापदो व्यालो व्यालः स्यात्कुटिलः करी ।
प्रमादवान् नरो व्यालो व्यालो व्याघ्र उदाहृतः ॥ ५० ॥
#कुञ्जरकामिनी
#शिवङ्करी-वृत्ति
पयस्विन्यर्जुनी धेनुर्धेनुः कुञ्जरकामिनी ।
असिपुत्री मता धेनुर्धेनुर्वृत्तिः शिवङ्करी ॥ ५२ ॥
#युक्तिविशेष
#आगामिक-लाभ
योगो युक्तिविशेषश्च संयोगो योग उच्यते ।
योगश्चागामिको लाभः समाधिर्योग इष्यते ॥ ५४ ॥
#शलि
#सर्पविशेष
शलिर्मुखः शलिर्गर्भः शलिर्भृङ्गः शलिर्गदा ।
शलिः सर्पविशेषश्च शलिः कलिरुदाहृतः ॥ ५५ ॥
#सस्याधिदेवता
#सीरध्वजापत्य
सीता लक्ष्मीरुमा सीता सीता सस्याधिदेवता ।
सीता सीरध्वजापत्यं सीता मन्दाकिनी मता ॥ ५६ ॥
#आदिम-क्षत्रिय
#कुटुम्ब_अग्रणी
#निम्नोदगा
आदिमः क्षत्रियो नाभिर्नाभिश्चक्रस्य पिण्डिका ।
कुटुम्बस्याग्रणीर्नाभिर्नाभिर्निम्नोदगा मता ॥ ५७ ॥
#नामान्वय
#लोहमुद्गर
#कांस्यतालादि
घनो मेघो घनं सान्द्रं कांस्यतालादिकं घनम् ।
घनं सङ्घो घनं नित्यं घनः स्याल्लोहमुद्गरः ॥ ५९ ॥
#देहवत्_बीज
#ज्येष्ठमास
शुक्रं देहवतां बीजं शुक्रमक्षिरुजं विदुः ।
ज्येष्ठमासः स्मृतः शुक्रः शुक्रो दैत्यपुरोहितः ॥ ६० ॥
;p{0005}
#पशुविशेष
रामा स्त्री जामदग्न्यश्च रामः प्रोक्तो हलायुधः ।
रामः पशुविशेषश्च रामो दशरथात्मजः ॥ ६१ ॥
#सामान्यकेवल
वीतरागो जिनः प्रोक्तो जिनो नारायणः स्मृतः ।
कन्दर्पश्च जिनश्चैव जिनः सामान्यकेवलम् ॥ ६२ ॥
#कौरवाचार्य
#गिरिविशेष
#चतुराढक
द्रोणः स्यात् कौरवाचार्यो द्रोणः काक इतीरितः ।
द्रोणो गिरिविशेषश्च द्रोणः स्याच्चतुराढकः ॥ ६३ ॥
#तेजोविशेष
शुक्रो दैत्यगुरुः प्रोक्तः शुक्रो ज्येष्ठहुताशनौ ।
शुक्रं तेजोविशेषः स्याच्छुक्रस्तारक उच्यते ॥ ६४ ॥
#चरकानुजा
#औषधिभेद
#शक्रसम्भवा
जयन्ती नगरी प्रोक्ता जयन्ती चरकानुजा ।
जयन्त्यौषधिभेदः स्याज्जयन्ती शक्रसम्भवा ॥ ६५ ॥
#शक्रकोदण्ड
#मत्स्यपुङ्गव
#लोहित-वर्ण
रोहितं शक्रकोदण्डो रोहितो मत्स्यपुङ्गवः ।
रोहितो लोहितो वर्णः मृगजातिस्तु रोहितः ॥ ६६ ॥
#गृहैकदेश
#वीणादिवादन
कोणोऽस्त्रं महिषः कोणः कोणः कोटिरितीरितः ।
कोणो गृहैकदेशश्च कोणो वीणादिवादनम् ॥ ६९ ॥
#वृक्षभेद
#करतलध्वनि
#क्ली
#वृक्षपत्र
#हरित-वर्ण
वृक्षपत्रं पलाशं स्यात् पलाशो राक्षसः स्मृतः ।
पलाशो हरितो वर्णः पलाशः पाश उच्यते ॥ ७२ ॥
#बर्हिष्_मुष्टि
#द्रुविशेष
#द्विजग्राह्य
परिग्रहो द्विजग्राह्ये सैन्यपृष्ठे परिग्रहः ।
परिग्रहोऽनुबन्धः स्यात् परिग्राहः परिग्रहः ॥ ७७ ॥
#शापद
#चित्रमूल
चित्रकं तिलकं प्रोक्तं चित्रकं शापदो मतः ।
चित्रमूलश्च जातिश्च चित्रकोऽप्यन्तको मतः ॥ ७९ ॥
#रत्नयोनि
#कुमातृक
#वृक्षभेद
कुमातृकः कदम्बः स्यात् कदम्बः सर्षपः स्मृतः ।
कदम्बो वृक्षभेदश्च कदम्बो निर्गुणः पुमान् ॥ ८१ ॥
#बीजसार
#द्वीपिचित्रक
#प्रियतोय
प्रियको बीजसारश्च प्रियको द्वीपिचित्रकः ।
प्रियकः प्रियतोयः स्यात् प्रियको मुक्तको व्रती ॥ ८२ ॥
#बिभीतकवृक्ष
#निम्नग-कृत्य
अक्षो बिभीतको वृक्षः पाशकोऽक्षोऽक्षमिन्द्रियम् ।
अक्षो रावणिरित्युक्तः कृत्यमक्षन्तु निम्नगम् ॥ ८३ ॥
#पक्षिविशेष
#खरदूषक
#व्यवहारपटु
सत्यसन्धः खरो ज्ञेयः खरोऽपि खरदूषकः ।
खरो रासभ इत्युक्तो व्यवहारे पटुः खरः ॥ ८५ ॥
#गोत्रविशेष
#वैश्वानर-मुनि
कृषिर्गोत्रविशेषः स्यात् कृषिः कालः कृषिः कपिः ।
कृषिराढक इत्युक्तः कृषिर्वैश्वानरो मुनिः ॥ ८६ ॥
#सहजाख्यान
#गोत्रादिजन्मन्
जातिः स्यात् सहजाख्यानं मालती जातिरुच्यते ।
गोत्रादिजन्म जातिः स्याज्जातिर्वल्लीति कथ्यते ॥ ८७ ॥
#भुजङ्ग_फण
#मन्थानकुण्डली
गोविषाणः फणो ज्ञेयो भुजङ्गस्य फणः फणा ।
फणा जटा फणा तृष्णा फणा मन्थानकुण्डली ॥ ८८ ॥
#वृक्षभेद
#देवजाति
#मृगपुङ्गव
गन्धर्वो देवजातिः स्यात् गन्धर्वो हि तुरङ्गमः ।
गन्धर्वश्च स्मृतो नागो गन्धर्वो मृगपुङ्गवः ॥ ९० ॥
#धनुर्विशेष
#नामघातकिन्
#खड्गभेद
सारङ्गो धनुषो नाम सारङ्गो वायुरित्यपि ।
सारङ्गो नाम जातिश्च सारङ्गो नामघातकी ॥ ९२ ॥
;p{0007}
सारङ्गः कुक्कुटो ज्ञेयः सारङ्गो भ्रमरो मतः ।
सारङ्गः खड्गभेदः स्यात् सारङ्गः कमलाह्वयः ॥ ९३ ॥
सारङ्गः कुञ्जरः ख्यातः सारङ्गश्चातको मतः ।
सारङ्गः पर्वतो ज्ञेयः सारङ्गो हरिणो मतः ॥ ९४ ॥
#जातिभेद
करणं कारणं विद्यात् क्षेत्रं करणमिष्यते ।
करणो जातिभेदश्च करणानीन्द्रियाणि च ॥ ९५ ॥
#सितवर्ण
#कृषिजाति
शरभोऽष्टापदश्चैव स्वर्णमष्टापदं मतम् ।
अष्टापदं सारिफलं कृषिजातिरुदाहृता ॥ ९८ ॥
#काशतृण
बालः केशो जलं बालं बालं काशतृणं मतम् ।
बालो मूर्खः शिशुर्बालो बालो वेग उदाहृतः ॥ ९९ ॥
#मुग्धयौवना
#वृद्धदारिका
श्यामा रात्रिस्त्रिवृत् श्यामा श्यामा स्त्री मुग्धयौवना ।
श्यामा प्रियङ्गुराख्याता श्यामा स्याद् वृद्धदारिका ॥ १०१ ॥
#सुरपुरोहित
#शिष्याभिषेचक
गुरुः पिता गुरुर्ज्येष्ठो गुरुः सुरपुरोहितः ।
दुर्वहोऽपि गुरुः प्रोक्तो गुरुः शिष्याभिषेचकः ॥ १०३ ॥
#इक्षुभेद
#दुर्भरोदर
कान्तारं काननं प्रोक्तं कान्तारः पाकशासनः ।
इक्षुभेदश्च कान्तारः कान्तारो दुर्भरोदरः ॥ १०४ ॥
#फलभेद
#क्षुद्रजाति
#ग्रहणाधिप
#जनपदविशेष
#अश्वजाति
बाह्लीकं हिङ्गुराख्यातं बाह्लीकं कुङ्कुमं मतम् ।
बाह्लीकः स्याज्जनपदो बाह्लीकाश्चाश्वजातयः ॥ १०६ ॥
;c{इति काश्मीराम्नाये महाक्षपणकविरचिते अनेकार्थध्वनिमञ्जर्यां श्लोकाधिकारः प्रथमः समाप्तः ।}
;p{0008}
;k{अर्धश्लोकाधिकारः}
#ताराः
तारास्वग्नौ गृहे स्थाने धिष्ण्यमाहुर्मनीषिणः ॥ २ ॥
#भवनान्तर्भू
#गजरज्जु
कक्षेति भवनान्तर्भूर्मेखलागजरज्जुषु ॥ ४ ॥
#मासार्द्ध
बले गरुति मासार्द्धे पक्षो नियमपार्श्वयोः ।
#आषाढमास्
मास्याषाढे विशुद्धेऽग्नौ शुक्लेऽनुपहते शुचिः ॥ ५ ॥
#वार्षिकमेघ
शक्रेऽपि वार्षिके मेघे मत्तनागे घनाघनः ।
#वृक्षभेद
वृक्षभेदे करीरः स्याद् घटे वंशाङ्कुरेऽपि च ॥ ६ ॥
#गह्वर्
मृगपर्वतदुर्गेषु निकृष्टेऽपि च शम्बरः ।
ध्वनौ धवे च दम्भे च गह्वरे गहनेऽपि च ॥ ९ ॥
#ब्रह्मवाद्
आत्मेति ब्रह्मवाद् गेह-मनो-यज्ञधृतिष्वपि ॥ १० ॥
#सत्यहेतु
प्रत्ययः शपथे छिद्रे विश्वासे सत्य-हेतुषु ॥ ११ ॥
#रुक्मन्
पलमण्डनयोर्निष्को निष्को दीनाररुक्मयोः ॥ १६ ॥
#विशिरस्क-नर
विशिरस्के नरे नीरे कबन्धः खेचरेऽपि च ॥ १७ ॥
#देहप्रमाण
वर्ष्म देहप्रमाणं स्याद्वर्ष्म देहश्च कथ्यते ।
#कूर्पर_अधः
प्रकोष्ठः कूर्परस्याधः प्रकोष्ठो द्वारकोष्ठकः ॥ २० ॥
#सच्चरित्रा
सती दाक्षायणी देवी सच्चरित्राबला सती ॥ २१ ॥
#गजाराव
#तूर्यनाद
आडम्बरो गजारावस्तूर्यनादश्च भण्यते ।
#हरजटौघ
#श्वेतकाकिनी
कपर्दो हरजटौघः कपर्दः श्वेतकाकिनी ॥ २३ ॥
#निर्विषाण-गो
तूवरो निर्विषाणो गौ निःश्मश्रुस्तूवरः पुमान् ।
#नृशंसावादिन्
पापीयांसो नृशंसाः स्युर्नृशंसावादिनः स्मृताः ॥ २४ ॥
#रहस्थान
उपह्वरं रहस्थानं समीपं स्यादुपह्वरम् ॥ २५ ॥
#ग्रहविशेष
केतुर्ग्रहविशेषः स्याद्ध्वजे केतुरुदाहृतः ।
#पृष्ठ_अस्थि
कसेरुकं जले कन्दे पृष्टस्यास्थ्नि कसेरुका ॥ २८ ॥
Check gender markup.निर्वात;त्रि#प्रतिवध
#वृषजाति
धवः पतिर्धवः शुक्लो वृक्षजातिर्धवो मतः ॥ ३२ ॥
धवः प्रतिवधे बाधे वृषजातिर्धवो मतः ।
#सुविहित-कर्मन्
पुण्यं सुविहितं कर्म पवित्रं पुण्यमेव च ॥ ३४ ॥
#शिरोमाल्य
#देशविशेष
राढा देशविशेषश्च राढा शोभा विधीयते ॥ ३६ ॥
#हस्त्यादिसाधन
दलमर्द्धं दलं पत्रं दलं हस्त्यादिसाधनम् ।
#समभूभाग
आजिः स्यात् समभूभागः सङ्ग्रामोऽप्याजिरुच्यते ॥ ३८ ॥
#क्षुद्रपाषाण
तुषारः क्षुद्रपाषाणे तुषारः शीत उच्यते ॥ ४५ ॥
#कुन्त्या
#कुन्तकदम्बक
कुन्त्या भूमिः समाख्याता कुन्त्या कुन्तकदम्बकम् ॥ ४६ ॥
;p{0011}
#भाग्यमूढ
रोगार्ता भाग्यमूढाल्पा मन्दाः प्रोक्ता विचक्षणैः ।
#कुन्द_कलिका
नक्षत्रस्य मघा नाम कुन्दस्य कलिका मघा ॥ ५१ ॥
#पुस्तकसञ्चय
विज्ञेयं शयनं शय्या शय्या पुस्तकसञ्चयः ॥ ५२ ॥
#पश्चिमा-दिक्
वारुणी मदिरा ज्ञेया पश्चिमा दिक् च वारुणी ॥ ५३ ॥
Check gender markup.मन्दुरा;स्त्रि#शिक्षित-मर्त्य
#सत्यवद्वचस्
सूनृतः शिक्षितो मर्त्यः सूनृतं सत्यवद्वचः ॥ ५४ ॥
#पशूद्गार
#कीटवर्तन
रोमन्थः स्यात् पशूद्गारे रोमन्थः कीटवर्तनम् ॥ ५५ ॥
#कर्षकवेतन
करो हस्तः करो रश्मिः करः कर्षकवेतनम् ।
Check gender markup.दुन्दुभि;प्य्#स्वर्गवाटिका
नन्दनः स्वजनः पुत्रो नन्दनः स्वर्गवाटिका ॥ ६० ॥
#त्रैदश-सरस्
मानसं चित्तमित्युक्तं मानसं त्रैदशं सरः ।
#शीघ्रवर्तन
धावनं शोधनं प्रोक्तं धावनं शीघ्रवर्तनम् ॥ ६१ ॥
#क्रियाहीन
तुरायणः समः सङ्गो क्रियाहीनस्तुरायणः ॥ ६२ ॥
;p{0012}
#करिपृष्ठ
करिपृष्ठे कुले वेणौ वंशेति कविभिः स्मृता ॥ ६३ ॥
#शिखण्डिन्_कलाप
जटाजूटे शिखण्डोक्तिः कलापेऽपि शिखण्डिनः ।
#करिन्_बन्धनस्थान
#वीचिसंस्थ
भङ्गः पलायनं वीचिसंस्थं भङ्गश्च भञ्जनम् ॥ ७२ ॥
#भूकुण्डिन्
#अश्व_गति
#मात्रात्रय
पुस्तके प्लुतमश्वस्य गतौ मात्रात्रये प्लुतम् ।
#बिसिनीमूल
मृणालं बिसिनीमूलं मृणालं च जलालुकम् ।
#ग्रन्थनिबन्धन
काव्या तु पूतना ज्ञेया काव्यं ग्रन्थनिबन्धनम् ॥ ७६ ॥
#वस्त्रविशेष
यमशब्दो बुधैरिष्टं कुन्तवस्त्रविशेषयोः ॥ ८० ॥
#कुलाधार
#बलक्रिया
प्रतिबन्धः कुलाधारः प्रतिबन्धो बलक्रिया ॥ ८१ ॥
#नेत्राञ्जनोचिता
वर्तिर्दीपशिखा सूत्रं वर्तिर्नेत्राञ्जनोचिता ।
#देशविशेष
धूम्याटश्च कलिङ्गः स्यात् कलिङ्गो देशवाचकः ॥ ८२ ॥
Check gender markup.गर्मुत्;त्रि#तृणविशेष
शैले तृणविशेषेऽर्के त्रिषु गर्मुदिति ध्वनिः ।
#वाग्विशारद
वाल्मीकश्च स्यमीकः स्याद् वाल्मीको वाग्विशारदः ॥ ८३ ॥
#वाजिका
#पक्षिजाति
वाजिका पक्षिजातिः स्याद् वाजिका नीलमक्षिका ॥ ८४ ॥
#कन्दजाति
लक्ष्माख्यः कन्दजातिः स्याच्चिह्नं लक्ष्म च कथ्यते ॥ ८५ ॥
#छन्दविशेष
शाङ्करो वृषभश्छन्दविशेषे शाङ्करं मतम् ।
#केशविशेष
#सौवर्च
#अश्वमध्य
Check gender markup.शिलीमुख;पू#शैल्
#ऊष्ट्र
#अरण्यानल
#ऊष्ट्र
Check gender markup.प्रहि;प्य्#क्ली
#अर्चिष्
हायनौ वर्षभोज्यौ च हेती शस्त्रार्चिषी मते ।
#पार्थारि
----------

[drdhaval2785]

Case 1 Unfortunately I am not able to locate the print book to verify.

स्वनौ seems bad.

तारा स्वनौ गृहे स्थाने धिष्ण्यमाहुर्मनीषिणः ॥ २ ॥

[drdhaval2785]

Case 2 Not sure about nirgatApI.....

निर्व्यूहो निर्गतापीडा निर्यासद्वारभूमिषु । अविशब्दो रवौ मेषे पर्वतेऽपि निगद्यते ॥ ८ ॥

[drdhaval2785]

Case 3 Not sure what the line ध्वनौ धवे च दम्भे च गह्वरे गहनेऽपि च ॥ ९ ॥ refers to. whether Sambara or kalpa, or something else. Need to investigate.

मृगपर्वतदुर्गेषु निकृष्टेऽपि च शम्बरः । ध्वनौ धवे च दम्भे च गह्वरे गहनेऽपि च ॥ ९ ॥ न्याये तुल्ये विधौ काले चित्ते दण्डे च कल्पवाक् । आत्मेति ब्रह्मवाद् गेह-मनो-यज्ञधृतिष्वपि ॥ १० ॥

[drdhaval2785]

Case 4 आत्मेति ब्रह्मवाद् गेह-मनो-यज्ञधृतिष्वपि ॥ १० ॥

[drdhaval2785]

Case 5 सङ्गरो ज्ञेया is a bit odd.

प्रतिज्ञा सङ्गरो ज्ञेया सङ्ग्रामः सङ्गरो मतः । उलूकः पुरुहूतः स्यात् पुरुहूतः पुरन्दरः ॥ ३९ ॥

[drdhaval2785]

Case 6 पिप्पलाख्या जलाश्वत्थ-वस्त्र-कैवर्त-बस्तुषु । बस्तु / बस्ति ?

[drdhaval2785]

Case 7 सकला व्रीहयः सस्यं विज्ञेयं सस्यमक्षिवः ।

अक्षिवः?

[drdhaval2785]

Case 8 द्रुषद्यरण्ये सस्ये च कुरुविन्द इति श्रुतिः ॥ ६७ ॥

द्रुषद्यरण्ये?

[drdhaval2785]

Case 9 सौवीरे च विशेषः स्यात् सौवीरं काञ्जिकं मतम् ॥ ७१ ॥

विशेषः स्यात् ? What is the meaning?

[drdhaval2785]

Case 10 उच्चः पुरोऽथ वेगश्च वनं काननमुच्यते ।

[drdhaval2785]

Case 11 अरिष्टपिष्टकौ कल्को वृक्षौ दानववैरिणौ ।

[drdhaval2785]

Case 12 पङ्गुलावरुणौ शोणावम्बरे व्योमवाससी ॥ १३ ॥

[drdhaval2785]

Case 13 कुः स्थाने समरे मत्स्ये रूपमूर्ते च दुर्भरे ।

[drdhaval2785]

Case 14

तिलच्छाग

कुशे काशे तिलच्छागे कम्बले सलिलेऽम्बरे ।

[drdhaval2785]

Case 15 अक्षराणि स्मृता वर्णा वर्णाः श्वेतादयो गुणाः । वर्णा नान्दिमुखा गाथा वर्णा ज्ञेया द्विजादयः ॥ २९ ॥

What is the parse of वर्णा नान्दिमुखा गाथा? वर्णा in feminine?

[drdhaval2785]

Case 16 Check whether the extraction of headwords is correct ?

$बलि;पु

चर्मजराकृति,पूजोपहार,दानवपुङ्गव,अमरदण्ड,जराश्लथचर्मन्,ग्रीवा,उदर,दैत्य,करपूजा,उपहार

बलिः स्त्री मध्यभागोमी बलिश्चर्मजराकृतिः । बलिः पूजोपहारः स्याद् बलिर्दानवपुङ्गवः ॥ ३१ ॥ बलिश्चामरदण्डे च जरया श्लथचर्मणि । ग्रीवायामुदरे दैत्ये करपूजोपहारयोः ॥ ३२ ॥

[drdhaval2785]

Case 17 तन्त्रं शास्त्रं कुलं तन्त्रं तन्त्रं सिद्धौषधिक्रिया ।

तन्त्रं सिद्धौषधिक्रिया - what is the word सिद्धौषधिक्रिया?

[drdhaval2785]

Case 18 सुधा प्रासादभाग्द्रव्यं सुधा विद्युत्सुधामृतम् ।

प्रासादभाग्द्रव्यं / प्रसाद ?

[drdhaval2785]

Case 19 What is सामान्यकेवलम् ?

वीतरागो जिनः प्रोक्तो जिनो नारायणः स्मृतः । कन्दर्पश्च जिनश्चैव जिनः सामान्यकेवलम् ॥ ६२ ॥

[vvasuki]

Case 15 अक्षराणि स्मृता वर्णा वर्णाः श्वेतादयो गुणाः । वर्णा नान्दिमुखा गाथा वर्णा ज्ञेया द्विजादयः ॥ २९ ॥

What is the parse of वर्णा नान्दिमुखा गाथा? वर्णा in feminine?

पुंस्य् एव।

[vvasuki]

Case 7 सकला व्रीहयः सस्यं विज्ञेयं सस्यमक्षिवः ।

अक्षिवः?

अक्षिव I. m. (-वः) A plant. (Guilandina or Hyperanthera Morunga.)

[drdhaval2785]

Case 20 निम्नग-कृत्य ? or separate headwords?

अक्षो बिभीतको वृक्षः पाशकोऽक्षोऽक्षमिन्द्रियम् । अक्षो रावणिरित्युक्तः कृत्यमक्षन्तु निम्नगम् ॥ ८३ ॥

[vvasuki]

द्रुषद्यरण्ये

द्रुषदि →दृषदि , अरण्ये?

[vvasuki]

Case 14

तिलच्छाग

कुशे काशे तिलच्छागे कम्बले सलिलेऽम्बरे ।

पूर्णः श्लोकः कः?

[drdhaval2785]

Case 21

What is मन्थानकुण्डली ?

गोविषाणः फणो ज्ञेयो भुजङ्गस्य फणः फणा । फणा जटा फणा तृष्णा फणा मन्थानकुण्डली ॥ ८८ ॥

[drdhaval2785]

Case 22 What is कृषिजाति?

शरभोऽष्टापदश्चैव स्वर्णमष्टापदं मतम् । अष्टापदं सारिफलं कृषिजातिरुदाहृता ॥ ९८ ॥

[drdhaval2785]

Case 22

What is हस्त्यादिसाधनम् as the meaning of दलम् ?

दलमर्द्धं दलं पत्रं दलं हस्त्यादिसाधनम् । आजिः स्यात् समभूभागः सङ्ग्रामोऽप्याजिरुच्यते ॥ ३८ ॥

[drdhaval2785]

Case 23 रोगार्त+अभाग्य+मूढ+अल्प ? or रोगार्त + भाग्यमूढ + अल्प ?

रोगार्ता भाग्यमूढाल्पा मन्दाः प्रोक्ता विचक्षणैः ।

[drdhaval2785]

Case 24 a literate human ? शिक्षित-मर्त्य ? or literate, human ? शिक्षित, मर्त्य?

सूनृतः शिक्षितो मर्त्यः सूनृतं सत्यवद्वचः ॥ ५४ ॥

[drdhaval2785]

Case 25 भूकुण्डी is unknown to me.

भूकुण्डी सूकरः प्रोक्तो भूकुण्डी च कृषीवलः ॥ ७४ ॥

There is similar line in another lexicon शब्दरत्नप्रदीप (अज्ञात) भूशुण्डी सूकरः प्रोक्तो भूशुण्डी च कृषीवलः ॥ ७७ ॥

I have seen the word भुशुण्डी in the context of a शस्त्र / अस्त्र.

[drdhaval2785]

Case 26 बलक्रिया / खलक्रिया ?

कुण्डलं मण्डलं ज्ञेयं कुण्डलं कर्णभूषणम् । प्रतिबन्धः कुलाधारः प्रतिबन्धो बलक्रिया ॥ ८१ ॥

See Shabdaratnapradipa कुण्डलं मण्डलं ज्ञेयं कुण्डलं कर्णभूषणम् । प्रतिबन्धः कुलाधारः प्रतिबन्धः खलक्रिया ॥ ८६ ॥

[drdhaval2785]

Case 27 नेत्राञ्जनोचिता / नेत्राञ्जनोदिता ? Also an additional space between शिखा and सूत्र does not seem OK.

Anekarthadhvanimanjari वर्तिर्दीपशिखा सूत्रं वर्तिर्नेत्राञ्जनोचिता ।

Shabdaratnapradipa वर्त्तिर्दीपशिखासूत्रं वर्त्तिर्नेत्राञ्जनोदिता ।

[drdhaval2785]

Case 28 सौवर्चस् / सौवर्च seem wrong. सुवर्चस् / सौवर्चस are proper headwords in other dictionaries. But that breaks the metre in this case.

तेजःपुरीषयोर्वर्चः सौवर्चो भक्तरक्तयोः ॥ ३ ॥

[drdhaval2785]

This completes my first look at the headwords not occurring in other dictionaries.

[drdhaval2785]

Case 8 द्रुषदि →दृषदि , अरण्ये?

Shabdaratnapradipa gives the following reading. सकला व्रीहयः सस्यं विज्ञेयाः सस्यमिक्षवः । दृषद्यरण्यसस्ये च कुरुविन्द इति श्रुतिः ॥ ७० ॥

I am yet to see any dictionary which gives 'stone / rock' as the meaning of kuruvinda other than these two dictionaries.

[drdhaval2785]

Case 7 Resolved. Thanks @vvasuki.

[drdhaval2785]

Case 15

I am not getting the meaning. नान्दिमुखा गाथा = वर्ण ? Story starting with नान्दि is called वर्ण / वर्णा ? Any reference?

[drdhaval2785]

https://github.com/sanskrit-kosha/kosha/issues/42#issuecomment-778581007

Case 14

Full verse is like this -

कुशे काशे तिलच्छागे कम्बले सलिलेऽम्बरे । दौहित्रे खड्गपात्रेऽग्नौ कुतुपाख्यः प्रकीर्तितः ॥ १६ ॥

[drdhaval2785]

@Harunaga-Isaacson and @vvasuki I would also request you to go through the 28 cases mentioned above and try to help me parse the headwords in them. That would help me to push one more Sanskrit-Sanskrit dictionary to scholarly world / indic-dict / Cologne website.

[Harunaga-Isaacson]

Case 1

Unfortunately I am not able to locate the print book to verify.

स्वनौ seems bad.

तारा स्वनौ गृहे स्थाने धिष्ण्यमाहुर्मनीषिणः ॥ २ ॥

Not sure, but svanau may be OK. It would be saptamyanta form from svaniḥ, for which see

e.g. Śabdaratnākara:

svaniḥ svāno dhvanir dhvāno nikvāṇo nikvaṇaḥ kvaṇaḥ|

On Sat, Feb 13, 2021 at 10:12 AM Dr. Dhaval Patel notifications@github.com wrote:

@Harunaga-Isaacson https://github.com/Harunaga-Isaacson and @vvasuki https://github.com/vvasuki I would also request you to go through the 28 cases mentioned above and try to help me parse the headwords in them. That would help me to push one more Sanskrit-Sanskrit dictionary to scholarly world / indic-dict / Cologne website.

— You are receiving this because you were mentioned. Reply to this email directly, view it on GitHub https://github.com/sanskrit-kosha/kosha/issues/42#issuecomment-778587972, or unsubscribe https://github.com/notifications/unsubscribe-auth/AMK5E3WRIN27N4BE6HLO6YTS6Y657ANCNFSM4XQYVFKA .

-- Prof. Dr. Harunaga Isaacson Universität Hamburg Asien-Afrika-Institut Abteilung für Kultur und Geschichte Indiens und Tibets Alsterterrasse 1 D-20354 Hamburg Germany tel. +49 (0)40 42838-3382 email: Harunaga.Isaacson@uni-hamburg.de Alternative email: harunagaisaacson@gmail.com

[Harunaga-Isaacson]

https://archive.org/details/amarakosharatnaprabhasanskrithindivyakhyabrahmanandatripathichowkambha_122_A/page/n3/mode/2up

On Sat, Feb 13, 2021 at 10:12 AM Dr. Dhaval Patel notifications@github.com wrote:

@Harunaga-Isaacson https://github.com/Harunaga-Isaacson and @vvasuki https://github.com/vvasuki I would also request you to go through the 28 cases mentioned above and try to help me parse the headwords in them. That would help me to push one more Sanskrit-Sanskrit dictionary to scholarly world / indic-dict / Cologne website.

— You are receiving this because you were mentioned. Reply to this email directly, view it on GitHub https://github.com/sanskrit-kosha/kosha/issues/42#issuecomment-778587972, or unsubscribe https://github.com/notifications/unsubscribe-auth/AMK5E3WRIN27N4BE6HLO6YTS6Y657ANCNFSM4XQYVFKA .

-- Prof. Dr. Harunaga Isaacson Universität Hamburg Asien-Afrika-Institut Abteilung für Kultur und Geschichte Indiens und Tibets Alsterterrasse 1 D-20354 Hamburg Germany tel. +49 (0)40 42838-3382 email: Harunaga.Isaacson@uni-hamburg.de Alternative email: harunagaisaacson@gmail.com

[Harunaga-Isaacson]

Oh, that scan is perhaps incomplete... Sorry!

On Sat, Feb 13, 2021 at 11:09 AM Harunaga Isaacson < harunagaisaacson@gmail.com> wrote:

https://archive.org/details/amarakosharatnaprabhasanskrithindivyakhyabrahmanandatripathichowkambha_122_A/page/n3/mode/2up

On Sat, Feb 13, 2021 at 10:12 AM Dr. Dhaval Patel < notifications@github.com> wrote:

@Harunaga-Isaacson https://github.com/Harunaga-Isaacson and @vvasuki https://github.com/vvasuki I would also request you to go through the 28 cases mentioned above and try to help me parse the headwords in them. That would help me to push one more Sanskrit-Sanskrit dictionary to scholarly world / indic-dict / Cologne website.

— You are receiving this because you were mentioned. Reply to this email directly, view it on GitHub https://github.com/sanskrit-kosha/kosha/issues/42#issuecomment-778587972, or unsubscribe https://github.com/notifications/unsubscribe-auth/AMK5E3WRIN27N4BE6HLO6YTS6Y657ANCNFSM4XQYVFKA .

-- Prof. Dr. Harunaga Isaacson Universität Hamburg Asien-Afrika-Institut Abteilung für Kultur und Geschichte Indiens und Tibets Alsterterrasse 1 D-20354 Hamburg Germany tel. +49 (0)40 42838-3382 email: Harunaga.Isaacson@uni-hamburg.de Alternative email: harunagaisaacson@gmail.com

-- Prof. Dr. Harunaga Isaacson Universität Hamburg Asien-Afrika-Institut Abteilung für Kultur und Geschichte Indiens und Tibets Alsterterrasse 1 D-20354 Hamburg Germany tel. +49 (0)40 42838-3382 email: Harunaga.Isaacson@uni-hamburg.de Alternative email: harunagaisaacson@gmail.com

[Harunaga-Isaacson]

This is complete: https://jainelibrary.org/book-detail/?srno=020028

On Sat, Feb 13, 2021 at 11:15 AM Harunaga Isaacson < harunagaisaacson@gmail.com> wrote:

Oh, that scan is perhaps incomplete... Sorry!

On Sat, Feb 13, 2021 at 11:09 AM Harunaga Isaacson < harunagaisaacson@gmail.com> wrote:

https://archive.org/details/amarakosharatnaprabhasanskrithindivyakhyabrahmanandatripathichowkambha_122_A/page/n3/mode/2up

On Sat, Feb 13, 2021 at 10:12 AM Dr. Dhaval Patel < notifications@github.com> wrote:

@Harunaga-Isaacson https://github.com/Harunaga-Isaacson and @vvasuki https://github.com/vvasuki I would also request you to go through the 28 cases mentioned above and try to help me parse the headwords in them. That would help me to push one more Sanskrit-Sanskrit dictionary to scholarly world / indic-dict / Cologne website.

— You are receiving this because you were mentioned. Reply to this email directly, view it on GitHub https://github.com/sanskrit-kosha/kosha/issues/42#issuecomment-778587972, or unsubscribe https://github.com/notifications/unsubscribe-auth/AMK5E3WRIN27N4BE6HLO6YTS6Y657ANCNFSM4XQYVFKA .

-- Prof. Dr. Harunaga Isaacson Universität Hamburg Asien-Afrika-Institut Abteilung für Kultur und Geschichte Indiens und Tibets Alsterterrasse 1 D-20354 Hamburg Germany tel. +49 (0)40 42838-3382 email: Harunaga.Isaacson@uni-hamburg.de Alternative email: harunagaisaacson@gmail.com

-- Prof. Dr. Harunaga Isaacson Universität Hamburg Asien-Afrika-Institut Abteilung für Kultur und Geschichte Indiens und Tibets Alsterterrasse 1 D-20354 Hamburg Germany tel. +49 (0)40 42838-3382 email: Harunaga.Isaacson@uni-hamburg.de Alternative email: harunagaisaacson@gmail.com

-- Prof. Dr. Harunaga Isaacson Universität Hamburg Asien-Afrika-Institut Abteilung für Kultur und Geschichte Indiens und Tibets Alsterterrasse 1 D-20354 Hamburg Germany tel. +49 (0)40 42838-3382 email: Harunaga.Isaacson@uni-hamburg.de Alternative email: harunagaisaacson@gmail.com

[vvasuki]

कुरुविन्द

Case 8 द्रुषदि →दृषदि , अरण्ये?

Shabdaratnapradipa gives the following reading. सकला व्रीहयः सस्यं विज्ञेयाः सस्यमिक्षवः । दृषद्यरण्यसस्ये च कुरुविन्द इति श्रुतिः ॥ ७० ॥

I am yet to see any dictionary which gives 'stone / rock' as the meaning of kuruvinda other than these two dictionaries.

दृषदि नाम ruby-शिलायाम् इति भाति। तस्मिन्नर्थे कोशान्तराण्य् अपि प्रयुञ्जते।

[vvasuki]

Case 23 रोगार्त+अभाग्य+मूढ+अल्प ?

एतत् सम्यक्।

or रोगार्त + भाग्यमूढ + अल्प ?

रोगार्ता भाग्यमूढाल्पा मन्दाः प्रोक्ता विचक्षणैः ।

[vvasuki]

Case 17 तन्त्रं शास्त्रं कुलं तन्त्रं तन्त्रं सिद्धौषधिक्रिया ।

तन्त्रं सिद्धौषधिक्रिया - what is the word सिद्धौषधिक्रिया?

अयम् अर्थो भाति -

 5. A medicament, a drug.
 6. A principal medicament, or perhaps a charm considered as producing medicinal effects.

--16 A drug, medicament.

[shitivasas1510]

तारा स्वनौ गृहे स्थाने धिष्ण्यमाहुर्मनीषिणः ॥ २ ॥ तारास्वग्नौ? - This will make all words सप्तम्यन्त

[shitivasas1510]

धिष्ण्यं स्थाने गृहे भेऽग्नौ - इत्यमरः

[drdhaval2785]

@shitivasas1510

Welcome to github and thanks for the help.

[suhasm]

Some comments:

Case 1 तारा स्वनौ गृहे स्थाने धिष्ण्यमाहुर्मनीषिणः ॥ २ ॥

SM: स्वने might be the correct reading। Even if स्वनिः is attested, perhaps it is too rare to be used as a gloss.

Case 2 Not sure about nirgatApI.....

निर्व्यूहो निर्गतापीडा निर्यासद्वारभूमिषु । अविशब्दो रवौ मेषे पर्वतेऽपि निगद्यते ॥ ८ ॥

SM: Perhaps निर्गत-आपीड-निर्यास-द्वार-भूमिषु? आपीडः, निर्यासः, द्वारं, भूमिः are definitely correct, going by other dicts. Not sure what निर्गत means here.

Case 5 सङ्गरो ज्ञेया is a bit odd.

प्रतिज्ञा सङ्गरो ज्ञेया सङ्ग्रामः सङ्गरो मतः । उलूकः पुरुहूतः स्यात् पुरुहूतः पुरन्दरः ॥ ३९ ॥

SM: ज्ञेयः must be the correct reading (Amara also gives प्रतिज्ञा = सङ्गरः).

Case 8 द्रुषद्यरण्ये सस्ये च कुरुविन्द इति श्रुतिः ॥ ६७ ॥

द्रुषद्यरण्ये?

SM: दृषद्यरण्ये । कुरुविन्दः = पद्मरागः (See Māgha 9.8)

Case 9 सौवीरे च विशेषः स्यात् सौवीरं काञ्जिकं मतम् ॥ ७१ ॥

विशेषः स्यात् ? What is the meaning?

SM: सौवीरोऽश्म(श्व)विशेषः स्यात् सौवीरं काञ्जिकं मतम् ॥ ७४ ॥ (Śabdaratnapradīpa) अश्मविशेषः must be the correct reading, corresponding to a mineral called सौवीराञ्जनम्।

Case 14

तिलच्छाग

कुशे काशे तिलच्छागे कम्बले सलिलेऽम्बरे ।

SM: Looking at other dictionaries, कुशे काशे तिले च्छागकम्बले सलिलेऽम्बरे seems right. Eg. Nānārtharatnamālā: कुतुपोऽर्के गवि विप्रे वह्नावतिथौ च भागिनेये च । अस्त्री दिनाष्टमांशे कुशतिलयोश्छागकम्बले वाद्ये ॥

Case 15 अक्षराणि स्मृता वर्णा वर्णाः श्वेतादयो गुणाः । वर्णा नान्दिमुखा गाथा वर्णा ज्ञेया द्विजादयः ॥ २९ ॥

What is the parse of वर्णा नान्दिमुखा गाथा? वर्णा in feminine?

SM: If we consider that other dicts gloss varnaḥ with gītikrama/gītakrama, taking varṇā as masc. makes sense.

Case 19 What is सामान्यकेवलम् ?

वीतरागो जिनः प्रोक्तो जिनो नारायणः स्मृतः । कन्दर्पश्च जिनश्चैव जिनः सामान्यकेवलम् ॥ ६२ ॥

SM: सामान्यकेवली

Case 22 What is कृषिजाति?

शरभोऽष्टापदश्चैव स्वर्णमष्टापदं मतम् । अष्टापदं सारिफलं कृषिजातिरुदाहृता ॥ ९८ ॥

SM: कृमिजातिः (8 legged insects—spiders etc.). See other dicts.

Case 23 रोगार्त+अभाग्य+मूढ+अल्प ? or रोगार्त + भाग्यमूढ + अल्प ?

रोगार्ता भाग्यमूढाल्पा मन्दाः प्रोक्ता विचक्षणैः ।

SM: Must be रोगार्त-अभाग्य-मूढ-अल्पाः

Case 26 बलक्रिया / खलक्रिया ?

कुण्डलं मण्डलं ज्ञेयं कुण्डलं कर्णभूषणम् । प्रतिबन्धः कुलाधारः प्रतिबन्धो बलक्रिया ॥ ८१ ॥

See Shabdaratnapradipa कुण्डलं मण्डलं ज्ञेयं कुण्डलं कर्णभूषणम् । प्रतिबन्धः कुलाधारः प्रतिबन्धः खलक्रिया ॥ ८६ ॥

SM: बलात्क्रिया?